Mô hình tài chính phi tập trung (DeFi) ngày càng chiếm được ưu thế trong thị trường tài chính, đặc biệt là trong lĩnh vực tiền kỹ thuật số. Tuy nhiên, có rất nhiều nhà đầu tư chưa hiểu rõ về mô hình tài chính phi tập trung DeFi là gì? Do đó, trong bài viết này libra24h.com sẽ cùng bạn tìm hiểu những điều cần biết về thị trường tài chính phi tập trung DeFi.
1. DeFi là gì?
DeFi (Decentralized Finance) là nền tài chính phi tập trung (hay tài chính mở) mà trong đó, các tổ chức, thị trường hay các công cụ tài chính được quản lý phi tập trung. Cụ thể hơn, DeFi tận dụng sức mạnh của Blockchain là phi tập trung và minh bạch để tạo nên 1 nền tài chính mở, mà trong đó mọi người đều có thể truy cập và sử dụng nó ở bất kỳ đâu, bất kỳ khi nào mà không chịu sự chi phối bởi cá nhân, tổ chức tập trung quyền lực nào cả.
Trong DeFi luôn đi kèm với “Non-Custodial”, tức là không uỷ thác. Cũng nhờ vào đặc điểm này của DeFi mà chúng ta thường gọi nó là Open Finance hay tài chính mở.
Để hiểu hơn về DeFi, bạn cần hiểu về CeFi (Centralized Finance – Tài chính tập trung). Trong CeFi, các cơ quan chức năng nhất định sẽ kiểm soát mọi thứ. Người dùng phải tuân theo các quy tắc hoạt động mà cơ quan đó đưa ra. Một số hạn chế chúng ta có thể nhìn thấy ở CeFi:
- Quyền lực được tập trung vào một chỗ, do đó bất kỳ hành động nào cũng cần phải xin phép.
- Phải thông qua trung gian thứ 3
- Vấn đề về tính minh bạch
- Vấn đề về sự tín nhiệm
Những hạn chế kể trên của CeFi không nói lên tất cả, tuy nhiên, đó cũng là lý do DeFi ra đời, nhằm giải quyết và khắc phục những hạn chế của mô hình CeFi. Đây cũng chính là lý do DeFi được ưa chuộng trong thế giới Cryptocurrency.
DeFi cũng gồm các hoạt động tương tự như CeFi. Chúng có thể là gửi tiết kiệm, cho vay, đi vay, các giao dịch, các lệnh chuyển khoản, nợ, thanh toán hóa đơn,… Thay vì được xử lý thông qua 1 bên thứ 3 trung gian, thì các hoạt động đó được diễn ra trên Smart contract của blockchain.
2. Các ứng dụng tiềm năng trong DeFi?
2.1. Vay & Cho vay (Decentralized Lending and Borrowing)
Các giao thức cho vay là một trong những ứng dụng phổ biến nhất và là một phần quan trọng của hệ sinh thái DeFi. Hệ thống vay và cho vay mở, phi tập trung có nhiều ưu điểm hơn so với hệ thống tín dụng truyền thống. Chúng giúp giải quyết các giao dịch ngay tức thì, cho phép thế chấp tài sản kỹ thuật số, không cần kiểm tra tín dụng và khả năng tiêu chuẩn hóa trong tương lai.
Vì các dịch vụ cho vay này được xây dựng trên các blockchain công khai, nên giảm thiểu được các yêu cầu tín dụng, thay vào đó được đảm bảo bởi các phương pháp xác minh mật mã. Thị trường cho vay trên blockchain giảm rủi ro đối tác, làm cho việc vay và cho vay rẻ hơn, nhanh hơn và luôn có sẵn cho nhiều người.
Xem thêm:
2.2. Các dịch vụ ngân hàng liên quan đến tiền tệ (Decentralized Stablecoins)
Về cơ bản, DeFi là các ứng dụng tài chính, dịch vụ ngân hàng và tiền tệ. Chúng bao gồm cả việc phát hành stablecoin, thế chấp và bảo hiểm.
Khi ngành công nghiệp Blockchain đang ngày một phát triển, ngày càng có nhiều khoản đầu tư để việc tạo ra các stablecoin. Stablecoin là một loại tiền mã hóa, thường được gắn với một tài sản trong thế giới thực, nhưng có thể được chuyển giao kỹ thuật số một cách tương đối dễ dàng. Vì giá tiền mã hóa có thể biến động nhanh vào các thời điểm khác nhau, các stablecoin phi tập trung có thể được sử dụng hàng ngày như tiền mặt kỹ thuật số, dù không được cơ quan trung ương phát hành và giám sát.
Thông thường, với số lượng trung gian cần phải tham gia, quá trình thế chấp trong tài chính truyền thống thường rất tốn kém và mất thời gian. Nhưng với việc sử dụng hợp đồng thông minh, phí bảo lãnh phát hành và chi phí pháp lý có thể giảm đáng kể.
Hơn nữa, bảo hiểm trên Blockchain có thể loại bỏ sự cần thiết của các bên trung gian và cho phép phân bổ rủi ro giữa nhiều người tham gia. Điều này có thể dẫn đến phí bảo hiểm thấp hơn với cùng chất lượng dịch vụ tốt hơn.
Xem thêm:
Stablecoin là loại cryptocurrency được thiết kế với mục đích giảm thiểu tối đa sự ảnh hưởng của sự biến động giá (volatility) bằng cách cố định vào một tài sản ổn định hơn như tiền thật (fiat money), hàng hoá (vàng, bạc…) hoặc có thể là một đồng tiền điện tử khác.
Stablecoin tận dụng lợi thế của blockchain và chuyển giao giá trị ngang hàng trong khi người sử dụng không phải chịu sự biến động cao như từ các cryptocurrency khác. Do đó, các stablecoin sẽ được phát hành theo hình thức phi tập trung. Stablecoin có thể được chia thành 2 thế hệ:
Stablecoin 1.0 là các đồng tiền ổn định được phát hành dựa trên tài sản thế chấp là các commodity tập trung như đô la USD, vàng (USDT, USDC, TUSD,..).
Stablecoin 2.0 (Decentralized Stablecoin) được phát hành dựa vào sự thế chấp của các loại crypto (DeFi) khác. Hiểu đơn giản các bạn có thể thế chấp 1 lượng crypto của mình để phát hành ra stablecoin (có số lượng nhỏ hơn). Trong các dự án Stablecoin 2.0 đó, thường có 1 token quản trị, gọi là Governance token. Đây chính là token mà các bạn có thể đầu tư. Một số dự án mà các bạn nên biết: Maker DAO (MKR), Terra (LUNA), Just (JST), Reserve (RSR), Kava (KAVA), Venus (XVS).
2.3. Các sàn phi tập trung (Decentralized Exchanges – DEX)
Khó có thể đánh giá loại ứng dụng này, vì trong lĩnh vực tài chính, đây vốn là khía cạnh có nhiều sự đổi mới nhất của DeFi.
Có thể cho rằng, một ứng dụng quan trọng nhất của DeFi là các sàn giao dịch dịch phi tập trung (DEX). Các nền tảng này cho phép người dùng giao dịch tài sản kỹ thuật số mà không cần một trung gian đáng tin cậy ( sàn giao dịch) để giữ tiền thay cho họ. Các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa các ví của người dùng với sự trợ giúp của hợp đồng thông minh. Vì chúng ít yêu cầu bảo trì hơn nên các sàn giao dịch phi tập trung thường có phí giao dịch thấp hơn các sàn giao dịch tập trung.
Công nghệ blockchain cũng có thể được sử dụng để phát hành và cho phép sở hữu một loạt các loại công cụ tài chính thông thường. Các ứng dụng này sẽ hoạt động theo cách phi tập trung, giảm tải những bên giám sát và loại bỏ các lỗi đơn lẻ.
Các dự án khác có thể cho phép tạo ra các công cụ phái sinh, tài sản tổng hợp, thị trường dự đoán phi tập trung,…
2.4. Bảo hiểm phi tập trung (Decentralized Insurance)
Decentralized Insurance là hình thức bảo hiểm phi tập trung cho những người dùng trong các ứng dụng DeFi. Trong DeFi, chúng ta muốn một sự phân quyền, phi tập trung, vì vậy bảo hiểm trong DeFi sẽ có 3 bên:
- Người mua bảo hiểm: Là những người muốn bảo vệ bản thân khỏi những rủi ro khi tham gia vào không gian mã hóa, hay các sản phẩm liên quan tới DeFi. Họ sẽ mua bảo hiểm liên quan và khi có sự cố xảy ra thì họ sẽ được bồi thường theo hợp đồng trong Smart Contract.
- Người đánh giá rủi ro: Là những người tin tưởng hệ thống này, họ sẽ bỏ tiền ra bảo hiểm cho những người khác. Khi người mua bỏ tiền ra mua bảo hiểm thì số tiền này sẽ được chia cho những người đánh giá rủi ro này.
- Người đánh giá yêu cầu bồi thường: Những người sẽ đánh giá yêu cầu bồi thường của các bạn có được chấp nhận hay không.
3 bên này sẽ phối hợp với nhau và cùng phân chia rủi ro trong toàn bộ hệ thống bảo hiểm phi tập trung.
Các dự án nổi bật trong mảng Decentralized Insurance: Hakka Finance (3F Mutual), Yearn Insurance, Nexus Mutual, Opin.
2.5. Liquidity Mining
Liquidity Mining là hình thức cho phép người dùng kiếm lợi nhuận bằng cách cung cấp thanh khoản đồng coin mà họ có cho sàn giao dịch. Đổi lại người tham gia sẽ nhận được phần thưởng thường là các đồng governance token.
Hình thức này rất phổ biến từ tháng 07/2020 và thường đi kèm với từ khóa Yield Farming. Giải thích một cách ngắn gọn thì Yield Farming là thuật ngữ chỉ việc người dùng cố gắng tạo ra nhiều lợi nhuận nhất có thể từ tài sản crypto của họ, thông qua việc cung cấp thanh khoản cho các giao thức DeFi.
Năm 2021, Yield Farming đã không giữ được sức hút như ngày xưa, nhưng vẫn là hình thức chính để bootstrap liquidity.
2.6. Decentralized Oracles
Oracle là một hệ thống cung cấp dữ liệu theo thời gian thực cho các blockchain và smart contract. Nhờ Oracle, blockchain và smart contract (on-chain) có thể tương tác với dữ liệu bên ngoài (off-chain).
Nói cách khác thì Oracle hoạt động như một nguồn dữ liệu được gửi đến các hợp đồng thông minh (smart contract). Qua đó, chúng được phép truy cập vào dữ liệu thực tế nằm ngoài hệ sinh thái Blockchain. Thông thường là thông tin giá tài sản tại một thời điểm thực tế.
Các dự án về mảng Oracle: Chainlink (LINK), Band Protocol (BAND), DIA, Tellor (TRB).
2.7. Decentralized Derivatives
Nếu trong tài chính truyền thống, Derivative (hay phái sinh) là hợp đồng giao dịch tài chính giữa hai hoặc nhiều bên, dựa trên giá trị tương lai của một tài sản cơ sở nào đó. Tức là người ta sẽ giao dịch dựa trên giá trị của một thực thể khác chứ không cần trực tiếp sở hữu nó. Lợi nhuận được tạo ra dựa vào chênh lệch và biến động giá của tài sản cơ sở đó.
Trong DeFi, Decentralized Derivatives là hình thức giao dịch phái sinh phi tập trung dựa trên giá trị của các đồng Crypto. Hiểu một cách đơn giản là các bạn sẽ giao dịch với nhau dựa trên giá của các đồng Crypto, chứ không phải trực tiếp sở hữu và mua bán các đồng Crypto đó.
Như vậy, sự khác biệt giữa giao dịch phái sinh truyền thống và phi tập trung là tài sản cơ sở:
Phái sinh truyền thống (Traditional Derivatives): Tài sản cơ sở là trái phiếu, cổ phiếu hay lãi suất.
Phái sinh phi tập trung (Decentralized Derivatives): Tài sản cơ sở là các đồng tiền điện tử.
Các sản phẩm phái sinh phi tập trung: dYdX, Perpertual Protocol.
Xem thêm:
2.8. Synthetic Assets
Synthetic Asset (Tài sản tổng hợp) là một loại hình phái sinh mới, cụ để, đó là các token đại diện kỹ thuật số của các phái sinh. Trong đó các công cụ phái sinh là các hợp đồng tài chính cung cấp khả năng tiếp xúc tùy chỉnh đối với tài sản cơ bản hoặc vị thế tài chính, synthetic asset là đại diện được token hoá của các vị trí đó.
Các tài sản tổng hợp: Synthetix, Mirror Protocol.
3. Bản chất của DeFi
DeFi được vận hành và ứng dụng công nghệ blockchain. Do đó, nó tận dụng được các ưu điểm của blockchain:
Tính phi tập trung: Không tồn tại vai trò của cơ quan chức năng hay tổ chức.
Không cần sự cho phép: Người dùng bình đẳng và không phải đăng ký với thủ tục phức tạp.
Chi phí thấp: Chính vì không có tổ chức hay cơ quan, nên mọi chi phí qua bên thứ 3 đều được cắt giảm.
Tính minh bạch: những yếu tố do người tác động sẽ được hạn chế vì mọi hoạt động đều được ghi nhận và công khai trên hệ thống.
Không cần uỷ thác: Người dùng cần uỷ thác tài sản cho bên thứ 3. Người đảm nhận vai trò lúc này sẽ là Smart Contract, đồng thời duy trì luật chơi trong thị trường DeFi.
4. Rủi ro của DeFi
Giống như CeFi hay bất kỳ nền tảng nào khác, DeFi cũng có những rủi ro mà chúng ta cần lưu ý trước khi đầu tư.
Mặc dù các Smart Contract luôn được bảo mật cao, nhưng các hackers giỏi vẫn có thể tìm ra những lỗ hổng để xâm nhập vào. Do đó, DeFi đã và đang cố gắng cải thiện tính bảo mật cho các Smart Contract.
Thị trường tiền điện tử luôn luôn biến động không ngừng, các khoản đầu tư của bạn có thể trở thành lợi nhuận hoặc biến thành tồi tệ chỉ sau 1 ngày. Vì thế hãy chắc chắn mình luôn nắm rõ thị trường và cập nhật những rủi ro có thể gặp phải.
Như vậy, hy vọng thông qua những kiến thức trên, các bạn đã hiểu rõ hơn về DeFi – Tài chính phi tập chung. libra24h.com chúc các bạn thành công!
Nguồn: Tổng hợp
Phạm Trang
