Sàn giao dịch tập trung (Centralized Exchange – CEX) vốn là xương sống của thị trường tiền mã hóa trong nhiều năm nay vì ưu điểm đẩy nhanh thời gian giao dịch, khối lượng giao dịch cao và liên tục cải thiện tính thanh khoản. Tuy nhiên, đang có một thế giới song song đang được xây dựng dưới dạng các giao thức không yêu cầu có đơn vị trung gian hay các giám sát viên kiểm soát giao dịch. Đó chính là các sàn giao dịch phi tập trung (DEX – Decentralized Exchange).
Vì những hạn chế của công nghệ blockchain mà các sàn phi tập trung vẫn khó cạnh tranh với sàn giao dịch tập trung, cho nên, hầu hết các sàn DEX còn nhiều khoảng trống để cải thiện hiệu suất và trải nghiệm người dùng.
Một trong những nhà phát triển tiên phong trong việc tìm hiểu về cách thức mới để xây dựng một sàn giao dịch phi tập chung đó là UNISWAP. Nhờ vào ý tưởng đột phá, Uniswap đã trở thành một trong những dự án DEX thành công nhất và là một bước tiến mới trong phong trào tài chính phi tập chung (DeFi). Hãy cùng libra24h.com tìm hiểu xem Uniswap là gì, cách thức hoạt động và token Uniswap trong bài viết dưới đây nhé!
1. Uniswap là gì?
Uniswap là một giao thức trao đổi phi tập trung trên Ethereum. Nói chính xác hơn, nó là một giao thức thanh khoản tự động. Không có bất cứ cuốn sổ lệnh hay một đơn vị trung gian để các giao dịch có thể được thực hiện. Uniswap cho phép người dùng mua bán không qua trung gian với mức độ phi tập trung và không cần sự kiểm duyệt.
Biểu tượng của Uniswap là một chú kỳ lân được ví như “người vận chuyển” giữa các token tiền mã hóa với nhau.
Uniswap hoạt động theo mô hình gồm có những người cho vay tiền mã hóa – tạo ra các bể thanh khoản. Hệ thống này đem lại một cơ chế ra giá phi tập trung. Người dùng có thể trao đổi liền mạch các token ERC-20 mà không cần sổ lệnh.
Do giao thức Uniswap là phi tập trung nên không tồn tại quy trình niêm yết, bất kỳ mã token ERC-20 nào cũng có thể được khởi chạy, miễn là có một bể thanh khoản sẵn có cho các nhà giao dịch. Cũng vì lý do này nên Uniswap không tính phí niêm yết. Có thể nói, giao thức Uniswap hoạt động như một loại hàng hóa công cộng.
Giao thức Uniswap đã được Hayden Adams tạo ra vào năm 2018, sau khi ông lấy cảm hứng từ một bài đăng của Vitalik Buterin- nhà đồng sáng lập Ethereum.
2. Cách thức hoạt động của Uniswap
Khác với cấu trúc truyền thống, Uniswap hoàn toàn không có sổ lệnh, nó hoạt động dựa trên thiết kế Constant Product Market Maker (Công cụ Tạo lập Thị trường Sản phẩm Không đổi)- biến thể của mô hình Công cụ Tạo lập Thị trường Tự động (Automated Market Marker – AMM).
Các công cụ tạo lập thị trường tự động AMM là những hợp đồng thông minh giúp nắm giữ các bể thanh khoản (liquidity pool) mà nhà giao dịch có thể dùng để giao dịch. Nhà cung cấp thanh khoản sẽ đặt một khoản tiền tương đương với giá trị của hai token vào bể. Đổi lại, các nhà giao dịch sẽ phải trả một khoản tiền phí, số tiền này sẽ được phân phối cho các nhà cung cấp thanh khoản theo tỷ lệ họ nắm giữ trong bể.
Các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra một thị trường bằng cách ký gửi giá trị tương đương hai mã token. Chúng có thể là một token ETH và một mã token ERC-20 hoặc hai mã token ERC-20. Các nhóm này thường được tạo thành từ một stablecoin như DAI, USDC, hoặc USDT (không phải là yêu cầu bắt buộc). Đổi lại, họ sẽ nhận được “token thanh khoản”, thể hiện bằng thị phần của họ trong toàn bộ bể thanh khoản.
Hãy xem xét bể thanh khoản ETH/USDT.
Gọi:
- Phần ETH của bể là x
- Phần USDT là y
Uniswap sẽ lấy hai đại lượng này và nhân chúng với nhau để tính tổng thanh khoản của bể. Tích này được gọi là k. Ý tưởng của Uniswap là k không đổi, nghĩa là tổng thanh khoản của nhóm là một hằng số. Công thức tính tổng thanh khoản của nhóm như sau:
3. Ví dụ về cách thức hoạt động của Uniswap
Giả sử:
Tom mua 1 ETH với giá 300 USDT bằng cách sử dụng bể thanh khoản ETH/USDT. Từ hành động đó, Tom đã tăng được phần USDT của nhóm và giảm phần ETH của nhóm. Điều nãy dẫn đến việc giá ETH tăng vì số lượng ETH sau giao dịch của nhóm giảm nhưng tổng thanh khoản (k) của nhóm lại luôn là một hằng số.
Cơ chế quyết định ra giá Cuối cùng. Giá phải trả cho ETH này được dựa trên mức độ dịch chuyển tỷ lệ giữa x và y của một giao dịch nhất định.
4. Token Uniswap (UNI) là gì?
UNI là token gốc của giao thức Uniswap, cho phép người nắm giữ quyền quản trị. Điều này có nghĩa là những người nắm giữ UNI có thể bỏ phiếu và quyết định những thay đổi của giao thức. Token UNI củng cố ý tưởng này.
1 tỷ token UNI đã được đào tại khối nguyên thủy. 60% trong số đó được phân phối cho các thành viên cộng đồng Uniswap hiện tại và 40% còn lại được cung cấp cho các thành viên trong nhóm phát triển, nhà đầu tư và cố vấn trong suốt 4 năm qua.
Một phần của việc phân phối token cho cộng đồng diễn ra thông qua hoạt động khai thác thanh khoản. Điều này có nghĩa là UNI sẽ được phân phối cho những người cung cấp thanh khoản cho các nhóm Uniswap sau:
- ETH / USDT
- ETH / USDC
- ETH / DAI
- ETH / WBTC
5. Các đối tượng tham gia trên sàn Uniswap
Các đối tượng tham gia vào Uniswap sẽ gồm: Liquidity Provider, Trader và Developer.
5.1. Liquidity Provider – Người cung cấp thanh khoản
Các Liquidity Provider (LP) sẽ nhận được 0.3% phí khi cung cấp thanh khoản. Đây có thể là:
- Những người nắm giữ Token muốn đầu tư tài sản một cách thụ động để tích lũy được phí giao dịch.
- Các LP chuyên nghiệp tạo ra những chiến lược lập pool để kiếm lợi nhuận.
- Các dự án tạo ra pool để thanh khoản cho token của họ, giúp cho các token được mua và bán dễ dàng hơn.
- Một số nhà tiên phong trong DeFi muốn khám phá các tương tác cung cấp thanh khoản phức tạp như thanh khoản được khuyến khích, thanh khoản làm tài sản thế chấp và các chiến lược mới mẻ khác.
5.2. Trader – Nhà giao dịch
Các Trader sẽ được trade với nhiều cặp tokens từ ví. Những trader này có thể là:
- Các nhà đầu cơ sử dụng nhiều công cụ để swap token bằng cách sử dụng tính thanh khoản được lấy từ Uniswap.
- Các bot kinh doanh chênh lệch giá tìm kiếm lợi nhuận bằng cách so sánh giá trên các nền tảng khác nhau để tìm ra điểm có lợi.
- Người dùng DApp (ứng dụng phi tập chung) mua token trên Uniswap để sử dụng trong các ứng dụng khác trên Ethereum.
- Các hợp đồng thông minh thực hiện các giao dịch trên giao thức bằng cách triển khai chức năng swap (từ các sản phẩm như trình tổng hợp DEX đến các tập lệnh Solidity – ngôn ngữ lập trình smart contract tùy chỉnh).
Trong mọi trường hợp, các trader phải chịu cùng một khoản phí cố định cho giao dịch trên giao thức.
5.3. Developer (Dev) – Các nhà phát triển
Các Developer (Dev) có thể phát triển sản phẩm dựa trên Uniswap. Những Dev này có thể là:
- Các dashboard DeFi: Vì Uniswap có nguồn mở, và có thể truy cập, do đó có vô số thử nghiệm UX và UI được xây dựng để cung cấp khả năng truy cập vào chức năng của Uniswap. Do đó, các bạn có thể tìm thấy các chức năng Uniswap trong hầu hết các dự án dashboard DeFi và nhiều công cụ dành riêng cho Uniswap do cộng đồng xây dựng.
- Các ví thường tích hợp chức năng swap và cung cấp thanh khoản.
- Các trình tổng hợp DEX kéo thanh khoản từ nhiều giao thức thanh khoản để cung cấp cho các trader mức giá tốt nhất. Uniswap là nguồn thanh khoản phi tập trung lớn nhất cho các dự án này.
- Các Dev smart contract sử dụng bộ chức năng có sẵn để phát minh ra các công cụ DeFi mới và các ý tưởng thử nghiệm khác nhau.
Nguồn: Binance Academy
