Hướng dẫn đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu (Phần 1)

Bạn mới bắt đầu tìm hiểu về đầu tư chứng khoán?

Bạn muốn thử đầu tư nhưng không biết bắt đầu từ đâu?

Ngay sau đây, libra24h.com sẽ hướng dẫn bạn đầy đủ và chi tiết nhất cách chơi chứng khoán mà bạn có thể tìm thấy trên mạng.

Chú ý: Hãy lựa chọn từng bước phù hợp với mức độ hiểu biết của bạn. 

Bước 1: Chuẩn bị – Bạn cần chuẩn bị những gì để bắt đầu chơi chứng khoán?

Trước khi bỏ tiền ra để đầu tư, có 2 vấn đề bạn cần hiểu rõ:

• Thứ nhất: Chứng khoán là gì?
• Thứ hai: Kiếm tiền từ chứng khoán như thế nào (hay là, lợi nhuận chứng khoán đến từ đâu?)

1. Chứng khoán là gì?

Theo Khoản 1 Điều 4 của Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán là tài sản, bao gồm:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ
• Chứng quyền, chứng quyền có đảm bảo, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký
• Chứng khoán phái sinh
• Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

Thông thường ở Việt Nam, khi mọi người nói với nhau về “đầu tư chứng khoán” thì đó thường là đề cập đến việc: Đầu tư cổ phiếu.

Tuy nhiên, thực tế thì bạn cũng có thể mua chứng quyền, chứng quyền có đảm bảo hoặc chứng khoán phái sinh… đều có thể hiểu là đầu tư chứng khoán.

2. Cổ phiếu là gì?

Theo Khoản 2 Điều 4 của Luật Chứng khoán năm 2019, cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.

Nghĩa là nếu bạn mua cổ phiếu của 1 công ty thì lượng cổ phiếu mà bạn sở hữu sẽ là giấy chứng nhận số tiền mà bạn góp vốn vào 1 công ty cổ phần. Khi đó bạn cũng sẽ được gọi là cổ đông của công ty.

Ví dụ dưới đây là hình ảnh thực tế của 1 cổ phiếu:

Để hiểu rõ hơn về khái niệm cổ phiếu, bạn có thể tham khảo bài viết sau đây của libra24h:

Cổ phiếu là gì? Đặc điểm của cổ phiếu và lợi ích rủi ro khi đầu tư vào cổ phiếu

3. Lợi nhuận đầu tư cổ phiếu đến từ đâu?

Khi bạn chơi chứng khoán, bạn có thể kiếm lợi nhuận từ việc mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.

Cụ thể, dưới đây là 2 thứ bạn có thể thu được khi mua cổ phiếu:

• Hưởng chênh lệch giá (giữa giá mua và giá bán)
• Hưởng cổ tức (bằng tiền mặt hoặc bằng cổ phiếu)

a. Hưởng chênh lệch giá

Khi bạn mua/bán cổ phiếu, lợi nhuận của bạn thu được sẽ được tính bằng công thức:

Lãi/lỗ = (Giá bán – Giá mua) * Số lượng cổ phiếu – (Thuế + Phí giao dịch)

Lấy ví dụ:

• Số lượng cổ phiếu bạn mua: 10.000 cổ phiếu
• Giá mua: 20k vnđ/cổ phiếu
• Giá bán: 30k vnđ/cổ phiếu
• Thuế: 0,1% giá trị giao dịch (chỉ áp dụng với giao dịch bán)
• Phí giao dịch: 0,15% giá trị giao dịch

Khi đó, bạn sẽ tính như sau:

• Phí giao dịch mua: 10.000 * 20k * 0,15% = 300.000đ
• Phí giao dịch bán: 10.000 * 30k * 0,15% = 450.000đ
• Thuế phải trả: 10.000 * 30k * 0,1% = 300.000đ

Do đó, lợi nhuận bạn thu được sẽ là:

Lợi nhuận = (30k – 20k) * 10.000 – (300k + 300k+ 450k) = 98,95 triệu vnđ.

b. Hưởng cổ tức

Cổ tức là số tiền hoặc cổ phiếu mà công ty sẽ trả cho bạn khi công ty kinh doanh có lãi.

Ví dụ:

Nếu công ty trả cổ tức 2k VNĐ/cổ phiếu và bạn đang có 10.000 cổ phiếu, thì bạn sẽ nhận được 20 triệu VNĐ tiền cổ tức (tương ứng bằng, 2k * 10.000 cổ phiếu).

Có rất nhiều các vấn đề liên quan đến cổ tức, vì thế, bạn có thể tham khảo bài viết dưới đây của libra24h để hiểu được toàn bộ các vấn đề liên quan đến cổ tức (bao gồm các ví dụ chi tiết) nhé: Thế nào là cổ tức? Cách tính tỷ lệ cổ tức khi đầu tư chứng khoán và các vấn đề liên quan (Phần 1)

4. Chứng khoán phái sinh là gì?

Theo Khoản 9 Điều 4 của Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

Nếu bạn là nhà đầu tư cá nhân mới bắt đầu tham gia thị trường thì tôi khuyên bạn tạm thời có thể bỏ qua Chứng khoán phái sinh, vì đây là 1 công cụ đầu tư có tính nâng cao hơn và bạn có thể mất rất nhiều tiền nếu không hiểu rõ mà vẫn “chơi” phái sinh.

Nếu bạn vẫn muốn tìm hiểu thì có thể tham khảo bài viết này của libra24h nhé: Tổng hợp kiến thức cơ bản về chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu

5. Chứng quyền là gì?

Tương tự như chứng khoán phái sinh, Chứng quyền là 1 công cụ phức tạp đối với những nhà đầu tư mới bắt đầu.

Bạn có thể tham khảo hướng dẫn chi tiết ở đây: Hướng dẫn giao dịch chứng quyền.

Chú ý: Chỉ nên mua/bán chứng quyền khi bạn đã thông thạo trong việc mua/bán cổ phiếu (nếu không, tôi chắc chắn bạn sẽ bị mất tiền).

Bước 2: Thử nghiệm – Mua cổ phiếu đầu tiên như thế nào?

Trong bước tiếp theo này, bạn sẽ cần biết những vấn đề sau:

• Mở một tài khoản chứng khoán để thực hiện giao dịch mua/bán cổ phiếu
• Học cách xem bảng giá chứng khoán
• Tìm hiểu về các “luật chơi” (quy định) khi mua/bán

1. Mở tài khoản chứng khoán ở đâu tốt nhất?

Để mở tài khoản chứng khoán, bạn cần chọn cho mình 1 công ty chứng khoán uy tín để mở tài khoản. Mỗi công ty chứng khoán sẽ có những quy định khác nhau, mức phí giao dịch khác nhau.

2. Xem bảng giá chứng khoán như thế nào?

Bảng giá chứng khoán là nơi thể hiện mức giá mua/bán và khối lượng mua/bán mà mọi người đặt lệnh trên sàn.

Từ đó, nếu bạn có nhu cầu mua/bán cổ phiếu nào đó, bạn sẽ biết được mình cần mua hoặc cần bán ở mức giá nào thì phù hợp.

Mỗi công ty chứng khoán sẽ có 1 bảng giá chứng khoán riêng với

Ví dụ:

Bảng giá chứng khoán của Công ty chứng khoán Rồng Việt:

Bảng giá chứng khoán của Công ty chứng khoán VNDirect:

Bảng giá chứng khoán của Công ty chứng khoán SSI:

Việc sử dụng bảng giá của công ty chứng khoán nào là không quan trọng. Vì dù hình thức khác nhau nhưng nội dung giá và khối lượng mua bán ở tất cả các bảng là như nhau.

Điều quan trọng là bạn cần hiểu được thế nào là giá mua, giá bán, khối lượng mua, khối lượng bán, giá khớp lệnh trên bảng giá.

libra24h đã có 1 bài viết rất chi tiết hướng dẫn cho bạn về vấn đề này (kèm theo ví dụ cụ thể). Bạn có thể tham khảo bài viết ở đây:

Hướng dẫn cách đọc bảng giá chứng khoán cho người mới bắt đầu

3. Thời gian giao dịch trên sàn?

Bất kỳ một thị trường hay sàn giao dịch nào cũng đều có “luật chơi” hay những quy định riêng của nó. Và đương nhiên khi bạn tham gia vào thì bạn phải tuân thủ.

Ở Việt Nam hiện tại có 3 sàn giao dịch chứng khoán. Sàn giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE), Sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và sàn UPCOM, ở đây tôi sẽ gọi tắt là sàn.

Chú ý: về bản chất UPCOM là không được coi là 1 sàn giao dịch (hay, exchange). UPCOM viết tắt của Unlisted Public Company Market. Là nơi giao dịch cho những công ty đại chúng chưa niêm yết.

Các sàn đều mở cửa vào các ngày làm việc trong tuần từ thứ 2 đến thứ 6. Tất nhiên là trừ những ngày lễ, Tết.

Thời gian giao dịch trong ngày từ 9:00 sáng đến 2:45 chiều. Trong đó có khoảng thời gian nghỉ trưa từ 11:30 sáng đến 1:00 chiều.

Ở bảng trên có nhắc đến khớp lệnh định kỳ và khớp lệnh liên tục. Hai phiên khớp lệnh này có nguyên tắc khớp lệnh khác nhau.

4. Lệnh ATO và ATC – Phiên khớp lệnh định kỳ là gì?

Phiên khớp lệnh định kỳ diễn ra vào 15 phút đầu tiên và 15 phút cuối cùng của 1 ngày giao dịch.

Mục đích của phiên khớp lệnh định kỳ là xác định mức giá mở cửa và mức giá đóng cửa của 1 ngày giao dịch.

Trong các phiên giao dịch này, mức giá mở/đóng cửa được xác định dựa trên mức giá mà tại đó khối lượng khớp lệnh là lớn nhất. Các lệnh ATO (At-the-open) và ATC (At-the-close) sẽ được sử dụng trong phiên khớp lệnh định kỳ. Đây là 2 loại lệnh chỉ có khối lượng mà không có mức giá cố định, và được ưu tiên khớp trước tất cả những loại lệnh khác.

Ví dụ:

Ở phiên khớp lệnh mở cửa ATO của ngày 24/10/20xx, tôi có danh sách lệnh của 1 cổ phiếu XYZ như sau (đơn vị giá: nghìn đồng):

Lưu ý:

Các lệnh mua/bán sẽ không được khớp ngay khi được nhập vào trong phiên khớp lệnh định kỳ mà phải chờ khi kết thúc 15 phút nhập lệnh.

Sau khi hết 15 phút nhập lệnh, hệ thống của sàn sẽ tổng kết lại bằng cách…

…tính tổng lũy kế khối lượng mua (theo mức giá giảm dần) và khối lượng bán (theo mức giá tăng dần).

Ta có bảng sau:

Kết quả?

Tại mức giá 20.1, khối lượng khớp lệnh là 13.000 cổ phiếu (CP), lớn nhất so với các mức giá khác. Do đó, mức giá mở cửa của phiên giao dịch ngày 24/10/20xx là 20.100đ/CP với khối lượng giao dịch 13.000 CP.

Nếu bạn đặt mua ở mức giá cao hơn hoặc bằng 20.1 (cụ thể: giá 20.1 – 20.3) hoặc mua bằng lệnh ATO thì bạn đều khớp mua lệnh ở mức giá 20.1. Bạn sẽ không mua được CP nào nếu bạn đặt mua ở mức giá từ 19.8 – 20.0.

Nếu bạn đặt bán ở mức giá thấp hơn hoặc bằng 20.1 (cụ thể: giá 19.8 – 20.1) hoặc bán bằng lệnh ATO thì bạn đều khớp bán ở mức giá 20.1. Bạn sẽ không bán được CP nào nếu bạn bán ở mức giá 20.2.

Ví dụ trên có rõ ràng với bạn không?

Cách xác định mức giá đóng cửa trong phiên khớp lệnh định kỳ ATC (at-the-close) cũng được thực hiện hoàn toàn tương tự.

Chú ý:

Có một thuật ngữ luôn được sử dụng đó là: Giá tham chiếu.

Giá tham chiếu chính là giá đóng cửa của phiên giao dịch liền trước đối với 2 sàn HOSE và HNX.

Phiên khớp lệnh liên tục

Đây là phiên giao dịch mà các lệnh mua/bán sẽ được khớp ngay lập tức sau khi nhập vào hệ thống. Loại lệnh được sử dụng nhiều nhất là lệnh LO (hay, lệnh giới hạn, limited order).

Lệnh LO là lệnh yêu cầu mua hoặc bán tại 1 mức giá xác định (mức giá bạn đặt) hoặc TỐT HƠN.

Ví dụ:

Cổ phiếu XYZ đang có dư bán tại mức giá 20.5 với khối lượng 3.000 cổ phiếu. Giả sử bạn đặt mua tại mức giá 20.5 hoặc cao hơn, chẳng hạn 20.6, với khối lượng mua 1.200 cổ phiếu.

Trong trường hợp bạn chấp nhận mua ở giá 20.6, mức giá bán 20.5 được hiểu là TỐT HƠN so với yêu cầu của bạn.

Khi đó, ngay lập tức lệnh mua – bán sẽ ngay lập tức được khớp. Bạn sẽ khớp được 1.200 cổ phiếu tại mức giá 20.5 (hoặc 20.6, nếu bạn đặt giá LO là 20.6). Dư bán còn lại tại mức giá 20.5 là 1.800 cổ phiếu.

Có những loại lệnh nào được sử dụng khi mua/bán?

Ngoài lệnh ATO, ATC và lệnh LO đã được tôi lấy ví dụ ở trên thì còn một số loại lệnh cũng được sử dụng trong phiên khớp lệnh liên tục…

…bao gồm: MP, MTL, MOK, MAK…

Tuy nhiên, bạn không cần phải biết và sử dụng hết tất cả các loại lệnh này.

Theo tôi, nếu bạn là nhà đầu tư mới, bạn chỉ cần hiểu và biết cách sử dụng 3 loại lệnh: ATO, ATC và LO là đủ.

Xem thêm: Hướng dẫn đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu (Phần 2)

Hy vọng qua những kiến thức trên, libra24h đã giúp các bạn hiểu rõ hơn về những bước đầu để bắt đầu đầu tư chứng khoán. Hãy tiếp tục theo dõi libra24h để cập nhật thêm những bài viết tiếp theo. Chúc bạn thành công!

Nguồn: GoValue

Trịnh Hằng Nga