1. ESOP là gì?
ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là loại hình cổ phiếu được phát hành theo chương trình lựa chọn cho người lao động của một công ty Đại chúng.
Nói cách khác, Cổ phiếu ESOP là một loại cổ phiếu được các doanh nghiệp lớn phát hành dành cho người lao động hoạt động lâu năm hoặc có thành tích tốt.
Cổ phiếu ESOP thường được doanh nghiệp phát hành với giá ưu đãi kèm theo một số chính sách đặc biệt dành cho người lao động của họ. Tuy nhiên, đối với mỗi đơn vị, công ty sẽ có tiêu chuẩn và quy trình khác nhau để đánh giá người lao động đủ điều kiện nhận cổ phiếu này.
Xem thêm: Cổ phiếu là gì? Đặc điểm của cổ phiếu và lợi ích rủi ro khi đầu tư vào cổ phiếu
2. Mục đích phát hành cổ phiếu ESOP
Cổ phiếu ESOP được doanh nghiệp phát hành dành riêng cho đối tượng cụ thể là: Nhân viên lâu năm và có nhiều cống hiến với công ty.
Mục tiêu phát hành loại cổ phiếu này nhằm tạo sự gắn kết của người lao động và doanh nghiệp. Đây là một chính sách cho phép người lao động sở hữu một phần tài sản của công ty, từ đó thể hiện trách nhiệm của người lao động với công việc và vị trí gắn bó.
Cổ phiếu ESOP cũng có thể coi là một giải pháp thay thế cho quà tặng hiện vật hay tiền mặt. Công ty tặng nhân viên ESOP và người lao động giữ cổ phiếu ESOP sẽ được hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, nhận cổ tức và lợi nhuận từ giá cổ phiếu hiện hành.
Bên cạnh đó, giống như các loại cổ phiếu thông thường khác, ESOP tạo thêm nguồn vốn mới cho doanh nghiệp. Bán cổ phiếu ESOP cho nhân viên cũng là một giải pháp tăng vốn điều lệ, tạo ra dòng tiền để xoay vòng vốn phục vụ hoạt động kinh doanh của công ty.
3. Lợi ích của cổ phiếu ESOP
Đối với nhân viên công ty
Nhân viên sẽ được nhận lợi nhuận dài hạn từ giá trị cổ phiếu công ty, sự tăng trưởng mang lại cổ tức bền vững cho người lao động. Một giải pháp tạo ra thu nhập thụ động cho nhân viên những không tốn quá nhiều công sức.
Cổ phiếu ESOP được phát hành với giá ưu đãi dành cho cán bộ nhân viên của công ty như một hình thức nhằm khích lệ, tạo động lực làm việc cho những người nhận ESOP.
Việc nhân viên có động lực phần nào giúp nâng cao năng suất và công ty sẽ làm ăn phát triển hơn, giá cổ phiếu trên thị trường tăng cao sẽ lại làm tăng động lực cống hiến của nhân viên công ty. Lúc này, họ không đơn thuần chỉ là người làm công ăn lương nữa, họ đã được coi là những cổ đông của doanh nghiệp.
Đối với doanh nghiệp
Việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ giúp các doanh nghiệp có thể giữ chân được nhân sự tốt và nâng cao trách nhiệm của nhân viên khi đang là cổ đông của công ty.
Ngoài ra, doanh nghiệp khi phát hành ESOP sẽ không phải chi thưởng bằng tiền mặt mà sẽ sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành. Điều này giúp cho doanh nghiệp có thể giữ lại nguồn tiền mặt đáng kể để phục vụ mở rộng sản xuất kinh doanh.
Phát hành ESOP còn là một cách để doanh nghiệp tránh thuế thu nhập cho người lao động. Vì khác với tiền thưởng, sở hữu cổ phiếu sẽ không bị đánh thuế thu nhập cá nhân. Nhân viên chỉ bị đánh thuế khi bán cổ phiếu, điều này tạo điều kiện cho nhân viên bán dàn trải lượng ESOP để giảm khung đánh thuế.
Bên cạnh đó, số lượng cổ phần tăng lên còn giúp doanh nghiệp gia tăng vốn điều lệ
Xem thêm: 7 Cách tính để đánh giá một doanh nghiệp
4. Điều kiện phát hành cổ phiếu ESOP
Căn cứ theo quy định tại Điều 35 Thông tư 162/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn việc chào bán chứng khoán ra công chúng, việc phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty đại chúng cần đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Là công ty đại chúng, có chương trình lựa chọn và kế hoạch phát hành cổ phiếu được Đại hội đồng cổ đông thông qua;
- Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phần đang lưu hành của công ty;
- Hội đồng quản trị phải công bố rõ các tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia, nguyên tắc xác định giá bán, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện;
- Công ty phải có đủ nguồn vốn thực hiện căn cứ báo cáo tài chính gần nhất được kiểm toán từ các nguồn Thặng dư vốn, Quỹ đầu tư phát triển, Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, quỹ khác;
- Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, quỹ khác, nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ.
- Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, nguồn vốn thực hiện không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán.
Nếu nguồn vốn thực hiện sử dụng để thưởng cho người lao động thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính của công ty mẹ, công ty chỉ được sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ theo hướng dẫn về phân phối lợi nhuận của chế độ kế toán doanh nghiệp;
- Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn vốn trên phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.5.
5. Rủi ro khi phát hành ESOP
Bên cạnh những lợi ích đã nêu trên, cổ phiếu ESOP cũng tiềm ẩn một số rủi ro nhất định:
Phát hành cổ phiếu ESOP gây loãng cổ phiếu
Nhờ phát hành cổ phiếu thưởng một cách cân bằng và hợp lý cùng với việc tuân thủ theo các quy định của nhà nước mà mô hình cổ phiếu ESOP tại các nước phát triển khá thành công.
Xem thêm: Lựa chọn chiến lược đầu tư chứng khoán phù hợp
Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều đơn vị doanh nghiệp rơi vào tình trạng lạm dụng phát hành cổ phiếu thưởng liên tục với tần suất cao, dẫn đến việc tăng khối lượng tổng số cổ phiếu lưu hành. Trong khi đó, tốc độ doanh nghiệp tăng trưởng không đáng kể, dẫn đến việc loãng cổ phiếu và làm giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu khiến cho nhiều nhà đầu tư ngoài công ty e ngại.
Phát hành cổ phiếu ESOP và một số rủi ro quản trị
Về bản chất, có thể nói cổ phiếu ESOP được phát hành nhờ việc lấy khoản tiền từ những cổ đông khác sau đó chia cho các thành viên nội bộ của công ty.
Vì vậy, để có thể nhận lại nguồn lợi nhuận trong thời gian ngắn với mục tiêu đạt được những tiêu chuẩn để phát hành ESOP, một số đơn vị, doanh nghiệp đã mạo hiểm thông qua việc cắt giảm những chi phí cần thiết như marketing, chi phí phát triển hay các nghiên cứu khác,… từ đó có thể gây nhiều rủi ro tiềm ẩn và ảnh hưởng đến việc tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp.
Xem thêm: Giải mã cơn sốt cổ phiếu Meme trên thị trường chứng khoán toàn cầu năm 2021
Bài viết trên đã đem lại kiến thức tổng quát nhất về cổ phiếu ESOP và những thông tin thiết yếu để nhân viên trong doanh nghiệp cân nhắc trước khi đầu tư vào công ty thông qua loại cổ phiếu này. Để biết thêm nhiều thông tin thú vị về tài chính, bạn đọc hãy tiếp tục theo dõi những bài viết tiếp theo của Libra24h.com nhé!
Nguồn: Tổng hợp
Mai P Nguyen
